حضرت يوسف: ايشان مصيبتهاي زيادي ديد و زجرهاي
فراواني كشيد. به قول استاد بزرگوار ما علامه طباطبائي(ره) براي حضرت يوسف 24
زمينه گناه به وجود آمدكه اگر يكي از آن صحنهها براي افراد معمولي وغير خواص پيش
ميآمد خود را ميباختند و تسليم گناه ميشدند اما آن حضرت براي فرار از گناه،
زندان را به جان خريدو گفت:
«رب السجن احب الي مما يدعونني اليه»؛[1]
يوسف گفت: پروردگارا، زندان براي من
دوستداشتنيتر است از آن چه مرا به آن ميخوانند.
اما با اين همه ايمان و استقامتش، روزي دو تن از
دوستان و هم سلوليهاي او خوابي ديدند و يوسف خواب آنان را برايشان چنين تعبير كرد
كه: يكي از آنان به دار آويخته و ديگري ساقي سلطان خواهد شد.
سپس يوسف خطاب به آن كه به عنوان ساقي نزد شاه
ميرفت،گفت: «واذكرني عند ربك»[2] به ياد من هم باش؛ نزد شاه بگو كه يك بيگناهي
در زندان است، به او هم توجهي كن و ..
به فرموده قرآن آن شخص رفت و فراموش كرد كه از
يوسف هم چيزي بگويد، تا اين كه بعد از چند سال به يادش آمد.
روزي جبرئيل نزد يوسف آمد خطاب به او فرمود:
چه كسي تو را از چاه نجات داد؟ چه كسي از دست
برادرانت خلاص نمود؟ چه كسي از دام زليخا رهاييات بخشيد؟
هر چه جبرئيل پرسيد، يوسف جوابي داد:«خداوند
متعال». در آخر جبرئيل پرسيد: چرا به آن شخص گفتي:«واذكرني عند ربك» و از خدا كمك
نخواستي و به او پناه نبردي؟ يوسف از اين كارش توبه كرد- البته يوسف هميشه در حال
توبه بود،انابه و ناله داشت وبراي اين كارش چندين سال(حدود هشت سال) ديگر در زندان
باقي ماند. چرا؟ مگر يوسف چه جرمي مرتكب شده بود؟! من و شما كه بالاتر از آن را روزي چندين مرتبه
مرتكب ميشويم و اين گونه خطاها برايمان بسيار عادي است. نكته همان است كه چنين عملي
از مقام شامخ يوسف دور و بعيد است.
حضرت زكريا: وي تلاش فراواني كرد تاقومش را هدايت
كند اما نتيجهاي نگرفت، و كارش به جايي رسيد كه او را تعجب كردند تا به قتل
برسانند، در حال فرار بود، ديد چيزي نمانده است كه به دست قومش گرفتار شود،خطاب به
درخت سيبي كه در پيش رويش بود گفت:«به فريادم برس»! درخت به امر خداوند باز شد و
زكريا رفت لاي تنه آن درخت و مردم نتوانستند پيدايش كنند، از سوي خداوند خطاب
شد:زكريا! چرا به درخت متوسل شدي و به خداوند پناه نياوردي؟ زكريا گير كردودرجواب
ماند، به خاطر همين كارش اره دو سر آوردند و درخت را با زكريا از وسط بريده و نصف كردند،
البته بعد خداوند سالمش كرد ولي به هر حال كيفر آن كارش راديد.
حضرت يونس: اين پيامبر بزرگوار سالها براي هدايت
قومش كوشيد اما هيچ نتيجهاي نگرفت تا جايي كه قومش مستوجب عذاب شدند،به حضرت يونس
خطاب شد:
اي يونس! آنان ديگر لياقت زنده ماندن را ندارند و
بايد عذاب شوند؛ يونس اين مطلب را به قومش خبر داد كه به زودي هلاك خواهيد شد و
عذاب خدا بر شما نازل ميشود، اما در اين ميان يونس كاري كرد كه نبايد ميكرد و ان
اين كه: بدون اذن پروردگار از شهر بيرون رفت. لذا براي اين كارش تنبيه شد، چرا كه
برخي از افراد قومش آنگاه كه آثار عذاب را ديدند به ديگران گفتند: بياييد توبه
كنيم، از همين رو به سراغ يونس رفتند وهر چه گشتند او را نيافتند. آنان دريافتند
كه پناهي جز خدا ندارند ولذا به پيشگاه او توبه كرده و از گذشته خود پشيمان شدند،
خداوند توبه آنان را پذيرفت وعذاب نازل نشد.
مطلب اين جاست كه آن قوم بآن همه لجاجت و سرسختي و
گناه با يك «يا الله» و «خدايا! اشتباه كردم» از عذاب خلاص شدند، اما يونس با آن
همه خدمت و بندگي در راه خدا بايد براي يك ترك اولي مجازات شود. لذا وقتي در كشتي
نشسته بود تابه آن طرف دريا برود نهنگي كه مامور خدا بود، آمد و در مقابل كشتي سد
شد، چيزي نمانده بود كه كشتي را غرق كند، تصميمشان بر اين شد كه قرعه بزنند و به
نام هركسي درآمد او را طعمه ماهي كنندو از دست آن حيوان خلاصي يابند. قرعه زدند به
نام يونس درآمد، مرتبه دوم باز به نام يونس... تا سه مرتبه قرعه زدند هر سه بار به
نام يونس درآمد. يونس وقتي قضيه را چنين ديد خود را به دريا انداخت و نهنگ او را
بلعيد، از آنجا كه ماهي مامورخدا است اجازه هضم كردن يونس را نداشت و فقط او را در
شكم خود نگه داشت. يونس متوجه شد كه خروجش از شهر اشتباه بود وخطايي صورت داده
است، لذا در شكم ماهي، دست به توبه و انابه واستغاثه برداشت:
«فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانك اني
كنت من الظالمين»؛[3]
در دل تاريكيها فرياد برآوردكه: معبودي جز تو
نيست،منزهي تو راستي كه من از ستمكاران بودم.
بدين ترتيب، هفت شبانه روز در شكم ماهي،يعني در يك
سلول تاريك، مرطوب و بيغذا زنداني بود، پس از اين مدت، توبهاش پذيرفته
شد:«فاستجبنا له و نجيناه من الغم» و از شكم ماهي بيرون آورديم.
باز ميفرمايد:
«فلولا انه كان من المسبحين. للبث فيبطنه الي يوم
يبعثون»؛[4]
و اگر او از زمره تسبيح كنندگان نبود، قطعاً تا
روزي كه برانگيخته ميشوند در شكم آن ماهي ميماند.
از اين سخن خداوند فهميده ميشود كه يونس به خاطر
انكارش استحقاق آن را داشته كه تا روز قيامت مجازات شود، اما توبه كرد و توبهاش
پذيرفته شدو اين بسيار تكان دهنده است.
نظير اين قضايا در قرآن و تاريخ فراوان آمده است.
نقل شده كه پيامبري از بنياسرائيل وارد شهري شد، در همان ابتداي ورود ديد كه يك
عالم عابد و زاهدي زير آوار رفته و سرش بيرون مانده و در همين حال مورچهها سرش را
خوردهاند. تعجب كرد از اين كه عالم عابد و زاهدي كه هفتاد سال در راه خدا قدم
برداشته و رياضت كشيده است، چرا بايد اين گونه بميرد؟ در همين هنگام مطلع شد كه حاكم ظالم آن شهر مرده وتشييع جنازه مهمي از او كردهاند! با خدا
منجات كرد و بيان داشت:«خدايا چه حكمتي در كار است؟ عالم زاهد بايد آن گونه بميرد
وحاكم ظالم اين گونه با عظمت و جلال دفن شود؟! خطاب شد آن عالم چند روز قبل حاجتي
داشت و براي رفع آن به اين حاكم ظالم مراجعه كرد، ونبايد چنين ميكرد«ولا تركنوا
الي الذين ظلموا فتمسكم النار»؛[5] به كساني كه ستم كردهاندمتمايل مشويد كه آتش]دوزخ[به شم
اميرسد. و اين ظالم حاجت او را براورده كرد و به گرفتاريش رسيدگي نمود، پس آن
عالم كيفر دارد و براي اين كه كيفرش به قبر و برزخ و قيامت كشيده نشود در اين دنيا
مجازاتش كرديم و آن ظالم نيز از آن جا كه ظلمهاي فراوان كرده بود، نتيجه اين كار
خويش را (برآوردهكردن حاجت عالم) در همين دنيا به او داديم و نخواستيم كه پاداشش
را در عالم آخرت به او بدهيم؛ لذا آن تشريفاتي را كه براي اين حاكم قائل شدند
نتيجه و پاداش آن خدمتي بودكه به آن عالم كرده بود.
پي نوشت ها:
[1]. يوسف(12) آيه 33.
[2]. همان، آيه42.
[3]. انبياء(21)آيه87.
[4]. صافات(37)آيه143و144.
[5]. هود(11) آيه113.